<div id="post-body-2549690086124612828"> <div><strong>“Laz” ne demektir?</strong></div> <div>“Laz” kelimesi, Doğu Roma İmparatorluğu’nun Lazlar için kullandığı bir isimdir. Lazlar için Gürcüler “Çhani” ismini kullanırlar. “Laz” kelimesi ilk olarak tarihçi Plinius’un “Naturalis Historia” adlı kitabında geçmektedir. Bir başka tarihçi Procopius, “Laz” adının, Kolhis uygarlığını oluşturan halkların zamanla benimsemiş olabileceği görüşünde. </div> <div></div> <div><strong>“Lazca” bir dil midir, yoksa Türkçenin ya da başka bir dilin şivesi/diyalekti midir?</strong></div> <div>Lazca ya da Lazların adlandırdıkları şekli ile “Lazuri”, Güney Kafkasya Dilleri’ne mensup bir dildir. Bu grubu oluşturan diller; Zanca (Lazca ve Megrelce), Svanca ve Gürcücedir. Lazuri, Türkçe, Gürcüce ya da bir başka dilin şivesi/diyalekti değildir. Bu, uluslaşma sürecindeki Türkiye ve Gürcistan Devletlerinin asimilasyon politikalarından biridir. </div> <div></div> <div><strong>Lazların kökeni kimlerdir?</strong></div> <div>“Colhida” “Colchis” “Kolhis” adlarıyla bilinen uygarlık, Laz-Megrellerin Lazika Krallığından önceki ülkelerinin adıdır. M.Ö. 8. yy Urartu Yazıtlarında “Kolhi”-lerden bahsedilmektedir. Ünlü Romalı tarihçi <a href="http://tr.wikipedia.org/wiki/Procopius_(tarih%C3%A7i)" title="Procopius (tarihçi)">Procopius</a>, Kolhi olarak bilinen halkın <a href="http://tr.wikipedia.org/wiki/Laz" title="Laz">Lazi</a> olarak adlandırıldığından bahsetmiştir. Kolhis Uygarlığının bugünkü temsilcileri Laz-Megrellerdir.</div> <div></div> <div><strong>Lazların tarihte hiç devleti olmuş mudur?</strong></div> <div>Kolhis Uygarlığı ve sonrasında</div> <div>Lazika Krallığı; M.Ö. 150- M.S. 650 Lazların dünya tarihinde bilinen iki devletidir. Daha sonraki süreçte örgütlü bir devlet yapısını oluşturamamışlar ve egemen ulusların bayrağı altında günümüze kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.</div> <div></div> <div><strong>Lazlar ile Megreller arasındaki ilişki nedir?</strong></div> <div></div> <div></div> <div style="clear:both;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-TBp0V8MMAuM/U0bLCsqKF6I/AAAAAAAAAQQ/mGhH2WR2d-Q/s1600/Tipy_Mingreltsy._Types_of_Life_The_Mingrelians_(1865)_(A).jpg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-TBp0V8MMAuM/U0bLCsqKF6I/AAAAAAAAAQQ/mGhH2WR2d-Q/s280/Tipy_Mingreltsy._Types_of_Life_The_Mingrelians_(1865)_(A).jpg" style="height:258px; width:280px" /></a></div> <div></div> <div>Megreller, bugün Gürcistan’ın Samagralo bölgesinden yaşayan, nüfusları iki milyonun üzerinde olan halktır. Hıristiyan Lazlar, olarak da nitelendirebileceğimiz Megreller, Tıpkı Azeriler ve Türkler gibi aynı soydan halklardır. Son 400-500 yıllık süreçte ayrışmaya başlamışlardır. Osmanlı Devleti’nin bölgeyi işgali ile birlikte, işgal edilen bölgenin içinde kalanlar “Lazlar”, bu bölgenin daha doğu bölgelerinde kalanlara ise “Megreller” denmiştir.</div> <div></div> <div><strong>Lazca ve Megrelce ilişkisi nedir?</strong></div> <div>Megrelce (Margaluri), Megrellerin dilleridir. Çoğu linguist bu iki yakın dili, “Zan Dilleri” olarak tek bir isimde tanımlamaktadırlar. Yani Güney Kafkasya Dillleri; Zanca, Svanca ve Gürcüceden oluşuyor dersek, hata etmemiş oluruz. Lazca’nın doğu diyalektini iyi bilen bir Laz, Megrelcenin batı diyalektini iyi bilen bir Megrelle anlaşabilmesi mümkündür. Kolhis Uygarlığının bugünkü temsilcileri olan Lazlar ve Megrellerin zaman içerisinde coğrafi anlamda ayrışmaları söz konusu olmuştur. Bu da doğal olarak Zancaya (Lazca-Megrelceye) yansımıştır. </div> <div></div> <div><strong>Lazcanın alfabesi var mıdır?</strong></div> <div>Uzun yıllar sözlü gelenek içerisinde varlığı sürdürmüş olan Lazcanın, 1920-1930 yılları arasında Sovyetler Birliğine bağlı Abhazya özerk bölgesindeki anadille eğitim veren okullarda okutulan Latin harflerine dayalı bir alfabesi vardır. İskender Tzitaşi tarafından hazırlanmıştır. Bu alfabe daha sonra 1984 yılında Fahri Kahraman tarafından geliştirmişti. 5 sesli harf bulunan alfabe aşağıdaki gibidir.</div> <div>Laz alfabesi: a, b, c, ç̌ (çh), d, e, f, g, ğ, h, i, k, ǩ (kh), q, l, m, n, o, p, p̌ (ph), r, s, ş, t, t̆ (th), u, x, v, y, z, ž (dz), ʒ (ts), ǯ (tz)</div> <div></div> <div><strong>Lazika Krallarının adları nelerdir?</strong></div> <div>Agros, Malaz, Mirdat, Baraz-Bakur, Gubaz-I, Damnazes, Tzate-I, Opsites, Gubaz-II, Tzate-II, Barnuk-I, Grigor, Barnuk-II</div> <div></div> <div><strong>Lazlar nerelerde yaşamaktadırlar?</strong></div> <div>Otokton olarak Rize’nin Atina (Pazar), Arthaşeni (Ardeşen), Vica (Çamlıhemşin), Vitze (Fındıklı) ilçelerinde; Artvin’in Arkabi (Arhavi), Xopa (Hopa), Noğedi (Kemalpaşa), Sarpi (Sarp), Borçka ilçelerinde yaşamaktadırlar. Rize merkeze ve İkizdere’ye bağlı bazı köylerde de yakın zamana kadar Lazların yaşadıkları tespit edilmiştir. Gürcistan’da da Türkiye sınırına yakın birkaç köyde; 93 Harbi olarak bildiğimiz savaş sonucu göçtükleri Marmara Bölgesi Sapanca, Karamürsel, Yalova, Kandıra, Akçakoca, Düzce, Sakarya, Adapazarı’nda; bunun dışında ekonomik gereksinmelerden dolayı göç ettikleri İstanbul, Ankara, Bursa, Yalova, Antalya gibi illerde de yoğun olarak yaşamaktadırlar. Sovyetler birliği döneminde sürgüne yollandıkları Sibirya ve bazı Orta Asya ülkelerinde de Laz nüfusu vardır. Yurt dışında özellikle Almanya’da da Lazlar bulunmaktadırlar. Tüm bunların dışında, çok farklı nedenlerden dolayı yurdun dört bir yanına dağılmış ve birkaç nesildir oralarda yaşayan ve Türkleşen Lazlar da mevcuttur. </div> <div></div> <div><strong>Lazların nüfusu ne kadardır?</strong></div> <div>Kesin sayı vermek doğru olmamakla birlikte bugün 500 bin ile 2 milyon arası Laz’ın var olduğunu tahmin ediyoruz. Tabi bu sayıya Megrel soydaşlarımızı da eklemek gerekir. Lazların soydaşları Megreller bugün Gürcistan’da 2 milyon civarındadırlar.</div> <div></div> <div><strong>Karadenizlilerin tamına neden Laz denilmektedir?</strong></div> <div>Bu soruya cevap vermek gerçekten zordur. Fakat bence burada psikolojik bir olgunun varlığı söz konusu olabilir. Yani bir bölgede baskın halkın, o bölgenin tamamını temsil ediyor oluşu gibi. Yani Anadolu’nun tümünün Türklerden oluştuğunun sanılmasına benziyor… Kolhis uygarlığı ve dolayısıyla Lazlar, yaklaşık 4 bin yıldır Kafkasya da varlıklarını sürdüre gelmişlerdir. Ve özellikle Lazika Krallığı döneminde, bölgede, Roma ve Pers İmparatorlukları arasında siyasi anlamda sıkışan fakat her zaman devlet bütünlüğünü koruyabilmiş, bunu başarabilmiştir. Lazlar iki büyük İmparatorluk ile siyasi ve ticari anlamda ilişki geliştirmiştir. O dönem günümüzdeki gibi keskin sınır çizgilerinin olmadığını var sayarsak, bence Lazlardan bahsedilirken coğrafi sınırlarından ziyade siyasi gücü ile kazanmış olduğu sınırlar anlatılmak istenmiştir. Bu nedenledir ki belki de Lazika Krallığı’nın coğrafi alanında yaşamış Laz olmayan halklar da Laz olarak tanımlanıyordu. </div> <div>Lazlar o dönemlerde belki de Karadeniz boyunca deniz seferleri düzenleyip, seçtikleri sahillere çıkartma yapmış olabilirler. Yani Lazlar, Karadeniz’in diğer kıyı bölgelerinde kısa süreli koloniler kurmuş ya da yerleşik hayata geçmiş de olabilirler. Bunu tahmin etmek zor. Fakat olasılıklar arasındadır. </div> <div>Daha sonraki süreçte, mesela Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra, özellikle Lazlara yüklenen aşırı milliyetçi ve vatansever, cesur, savaşçı halk imajı, Lazlara yakın bölgelerde yaşamış halklar tarafından da benimsenmiş olabilir. Ben de Lazım, demek; böyle bir imajdan yararlanabilmek için yeterli bir neden olabilir. </div> <div></div> <div><strong>Laz alfabesi ilk olarak kimin tarafından oluşturuldu?</strong></div> <div>İskender Tzitaşi, 1930’lu yıllarda Sovyetler Birliği Abhazyası’nda anadille eğitim veren Laz okullarında kullandığı alfabe, Lazlar ilk ciddi alfabesidir denilebilir. </div> <div><br /> <strong>Lazcadaki diyalekt farklılıkları anlaşmayı zorlaştırır mı?</strong><br /> Lazcada 3 diyalektten bahsedilebilir. Atina-Arthaşeni diyalekti, Vitze-Arkabi diyalekti ve Xopa-Çxala diyalekti. İki farklı diyalekte sahip kişilerin birbirlerini anlamalarında problem yaşanmamaktadır. Yani Lazcada diyalektler arasındaki farklılık, kişilerin birbirlerini anlamalarını güçleştirecek seviyede değildir. <br /> ...</div> <div>...</div> <div>NOT: Lazların yaşadığı bölgeler ayrıntılı olarak verilmemiştir. Bu yazı sadece Lazlar ile alakalı genel bir bilgi verme yazısıdır. Asla tek doğru değildir, eksikler olabilir. Eksikler için özür dilerim. Sadece Lazlar ile alakalı bir şeyler yazma gerekliliği hissettiğim için affınıza sığınarak bir şeyler yazmaya çalışıyorum. Bu konuda daha yetkin insanlar vardır. Özellikle Lazların yaşadığı bölgeler hakkında İsmail Güney Yılmaz'ın güzel bir yazısı vardır. Dileyen arkadaşlar o yazıdan daha kapsamlı bilgiler edinebilir.<br /> </div> <div>Murğulişi Muradi</div> <div></div> <div style="clear:both;"></div> </div> <div></div>